“Ik kom nóóit meer bij je terug!”

“‘Waarom doe je zo stóm!’, denk ik dan. Dat wil ik ook wel schreeuwen naar haar. Dat doe ik niet. Ik sta veel te versteld van haar gedrag en dan klap ik helemaal dicht. In fantasie loop ik dan weg, zoals een kind wegloopt van huis. Dan zie ik mezelf de wereld in gaan en verdwijn ik aan de horizon. ‘Ik kom nóóit meer terug!’, denk ik dan nog theatraal. En dat voelt zó fijn. Maar, ja. Ik ben geen acht meer. Dus meteen erachteraan denk ik ‘dat kan toch ook niet echt’. Maar ik wil dat dus wel. Echt. Soms wil ik voor altijd verdwijnen.”

De volwassen schildpadden onder ons herkennen het instinct om zich te verstoppen vast wel. Dat instinct kan bijvoorbeeld getriggerd worden door een eigen gedachten of emoties die overspoelen en door  gedrag van onszelf of een ander. Het verstoppen kan eruit zien als zwijgen, weglopen of weglachen. Wat het ook triggert en hoe het zich ook ontpopt: verstoppen is soms een pijnlijke ervaring voor de persoon die zich verstopt en de persoon die achterblijft.

© Mirella Brok

Om te beginnen met het slechte nieuws; er is nog geen manier ontdekt om pijnvrij door het leven te gaan. Mensen zullen last blijven hebben van zichzelf en elkaar. Hierdoor zal er soms de neiging blijven tot verstoppen. Het goede nieuws is; hoe ouder je wordt, hoe beter je kunt verstoppen. Hoe kun je jezelf als volwassenen verstoppen en tevoorschijn komen?

Wat te doen tijdens een vluchtreactie of vriesreactie

• Stop maar even. Dat mag.
• Geef aan jezelf toe ‘nú wil ik mezelf verstoppen’.
• Adem langer uit dan in.
• Haal jezelf 10 seconden tot 5 minuten uit de situatie. Dóe iets kleins dat je kalmeert. Door even op het toilet te zitten, bijvoorbeeld, of door een kop thee te zetten, adem te halen, jezelf te knuffelen, over je benen te wrijven, op de grond te stampen, je handen te spannen en ontspannen, naar buiten te kijken of terug te tellen van 100.
• Als je met een ander bent, zeg dan wat je gaat doen en hoe lang je het gaat doen. Vertel dat je terugkomt. “Ik ga even buiten kijken hoe het gras groeit. Ben over een paar minuutjes terug.”

Hoe zit het dichtklappen?

Soms lijkt er geen ontkomen meer aan. Zodra je reptielenbrein een situatie als gevaarlijk beschouwt, dan reageer je automatisch op dat gevaar. Bijvoorbeeld door te vechten, vluchten, vriezen, veinzende vriendelijkheid of versterking zoeken. Als zo’n reactie eenmaal is ingezet, dan is het een kwestie van de cirkel rondmaken van super stress, naar ontlading en terug naar weldenkend mens (Nagoski, 2021).

Dit stuk gaat over de vluchtreactie of vriesreactie die mensen soms overkomt. Een goede manier om uit de impulsieve reactie te komen is door je reptielenbrein te laten weten dat het veilig is. Bijvoorbeeld door een veilige omgeving op te zoeken of je zenuwstelsel lichamelijke signalen van veiligheid te geven (Perry, 2021).

Terugkomen van je vluchtreactie of vriesreactie

• Ben je gekalmeerd? Beslis dan of en hoe je terug wilt gaan naar de situatie.
• En ben je nog niet gekalmeerd? Kies dan iets kleins en nieuws om te doen. Bijvoorbeeld door met je huisdier te knuffelen, je handen met handcrème in te smeren, je gezicht te wassen, je hoofd te masseren, een mantra te herhalen, de lijnen in je handen te tellen, een liedje in je hoofd te zingen, alle tien je tenen één voor één afzonderlijk te bewegen of te fantaseren dat je wegloopt voor altijd en altijd.
• Zet deze stappen zolang als je nodig hebt om weer tevoorschijn te komen.
• Voeg jezelf daarna weer in je dagelijkse beslommeringen. Al dan niet na een dialoog.
• Geef jezelf een schouderklopje na afloop. Oefenen baart kunst. Je bent vast weer beter geworden in verstoppen en tevoorschijn komen.

“Ik vind het niet fijn dat de situatie met haar bij mij een vriesreactie veroorzaakte. Dat kost echt veel energie en het doet me pijn. ’s Avonds ook nog. Ik ben wel trots op mezelf dat ik de situatie te baas bleef. Want uiteindelijk bleef ik functioneren. Dat vond ik vandaag belangrijk. Mijn stress heb ik later die dag mijn lijf uit gesport.”

Onderzoek jouw vluchtreactie of vriesreactie

Wil je beter begrijpen waar je trigger vandaan kwam? Neem dan ná een angstig moment de tijd voor onderzoek. Onderstaande artikelen van Over Psychologie helpen je hierbij.

• Je kunt gewoon loslaten
• Daar zit vast liefde achter
• Jezelf zijn? Hoe dan?!
• Bestudeer je relatieproblemen
• Jij als kunstenaar en kunstwerk
• Een goed gesprek met jezelven
• Als je emotioneel bent
• Hoe te verbinden vanuit emoties
• Van afstand naar nabijheid en terug
• Afstand in relaties afwisselen
• Emoties helpen je vooruit
• Compassie oefenen

Het boek ‘Lief, ik heb je (n)iets meer te melden- Hoe we relatieproblemen oplossen’ geeft een mooi voorbeeld van zelfonderzoek binnen relationele patronen. Je leest het verhaal van Coby die zelf haar eigen therapie creëert. Zo leer je hoe je jezelf thuis kunt helpen bij psychologisch onderzoek.

Je kunt ook het boek ‘Wat is je overkomen? Gesprekken over trauma, veerkracht en herstel‘ van MD, PhD B.D. Perry en O. Winfrey (2021) lezen. Je bestelt dat via Bol door op bovenstaande link te klikken.

In ‘Kom als jezelf‘ van Emily Nagoski (2021), een boek dat eigenlijk helemaal niet over dit onderwerp gaat, staat heel mooi beschreven hoe een stresscirkel afgemaakt wordt. Daarom is dit boek tóch interessant om te lezen.