Het misverstand psychotherapie – Flip Jan van Oenen
“Al is het effect van therapie beperkter dan gehoopt en lijkt de grens van wat natuurwetenschappelijk onderzoek ons hierover nog kan leren bereikt, de psychotherapeut doet iets wat niemand anders doet.”
Als het aan Flip Jan van Oenen ligt, is het voorbij met patserige psychotherapeuten die beweren hét gelikte antwoord te hebben op psychologisch lijden. Of het nu GZ-psychologen of alternatieve therapeuten zijn. De empirisch onderzochte methodieken van GZ-psychologen en BIG geregistreerde psychologen leveren volgens verzekeraars en verwijzers de beste resultaten. Maar is dat wel zo? Toen ik het boek “Het misverstand van psychotherapie” aanvroeg, had ik het gevoel dat Van Oenen ons hierover iets belangrijks ging vertellen. Hij overtrof mijn verwachtingen.
“Noch het model, noch specifieke factoren, noch karakteristieken van de therapeut of specifieke elementen in de samenwerkingsrelatie blijken eenduidig verbonden met het therapieresultaat.”
Psychotherapie is niet bewezen
Aangezien wetenschappelijk onderzoek hét ingrediënt van geslaagde therapie niet bloot kan leggen, is volgens Van Oenen gewoon mens zijn een betere oplossing dan je vastbijten in methodieken. Flip Jan nodigt de therapeut en de lijdende mens dan ook uit om weer vrije en improviserende mensen te zijn. Door de improvisatie kan de therapeut aanwezig zijn en wordt “… het ritueel belangrijker dan de methode”. Om het ritueel kaders te geven verbindt Van Oenen oplossingen uit geloof, kunst, filosofie, antropologie en de medische wetenschap met de psychotherapie.
“‘Omdat deze methode bij mij past, omdat ze mij inspireert, omdat ik hier geloof in kan hebben’ … plausibele redenen, maar wel totaal verschillend van de tot op heden gangbare motivatie ‘Omdat het handboek dit zo voorschrijft.'”
Via improvisatie is de therapeut aanwezig
Nietzsche: “God is dood.”
Psychotherapeut 21ste eeuw: “Geen paniek; wij zijn er voor al uw paniek met pracht protocollen en klachtenloketten.”
Van Oenen: “God, noch psychotherapie kan ons lijden stoppen. Dat is het leven. Verdraag het. Met elkaar en met psychotherapie.”
De kracht van Van Oenen zit in zijn humor en creativiteit – op bijna satirisch niveau – waarmee hij zijn boodschap in verhalen giet. Lees je de uitmuntende proloog, dan lees je het boek. Dat van Oenen in drie bladzijdes zijn standpunt uit kan leggen, verraadt hoe goed hij in deze materie zit. Mocht je de clou nog uitgelegd willen zien in gedegen onderzoek? Of wil je deze complexe materie bekijken vanuit verschillende perspectieven? Dan neemt Van Oenen je mee aan de hand met een goede schrijfstijl en overzichtelijke opbouw van het boek.
“De ‘eerlijke boodschap’ – om in termen van politici te spreken – is dus: ‘Maakbaarheid’ is een illusie, psychotherapeuten zijn onmachtig tegenover veel lijden, en dit zal niet veranderen. … De therapeut moet zien valse hoop te minimaliseren en realistische hoop te maximaliseren.”
Creatieve oplossing voor ouderwetse psychotherapie
Van Oenen schut ons mensen vriendelijk doch dringend wakker om onze bril van het maakbare leven af te zetten. Uiteindelijk sluit Van Oenen af met vuurwerk, doordat hij vooral in de slotbeschouwing prachtige en gedurfde oplossingen aandient. Dat is voor de lezer wel zo fijn. Op deze manier legt hij niet enkel een diepgeworteld maatschappelijk probleem bloot, maar durft hij ook met creatieve oplossingen te komen. Dat stelt dan toch wat gerust.
“Overweeg therapiezorg te organiseren zoals huisartsenzorg: cliënten schrijven zich in bij een therapeut naar keuze en kunnen bij hem behandeling aanvragen op het moment dat ze er behoefte aan hebben. Dit vergroot de kans op een goede match en realistische verwachtingen.”
Doorbreek het taboe op onmacht
Een must om te lezen voor iedere hulpverlener op school, voor iedere intervisiegroep die boekbesprekingen houdt, voor iedere politicus die zich met gezondheid bezighoudt, voor iedere zorgverzekeraar en iedereen die zich afvraagt of psychotherapie passend zou zijn in zijn/haar situatie. Ik hoop van harte dat het gedegen onderzoek van Van Oenen en dit boek bijdraagt aan een nieuwe wind in de volgende 100 jaar psychotherapie. “…de tijd lijkt rijp om het taboe op onmacht te doorbreken.”
Flip Jan van Oenen
160 bladzijdes
Informatief
Boom uitgevers Amsterdam BV: De Tijdstroom
Najaar 2019
Flip Jan van Oenen heeft als arts, systeemtherapeut, trainer en supervisor jarenlang ervaring in de zorg. Toen hij de afgelopen 100 jaar psychotherapie en de werking ervan met een literatuuronderzoek onderzocht, stuitte hij op een impopulaire uitkomst. Hij durft dit te delen.
