Als ik jou niet begrijp

“‘Wat is je overkomen?’ is niet alleen de belangrijkste vraag wanneer je iemand beter wilt begrijpen, het is ook de belangrijkste vraag wanneer je het brein wilt begrijpen. Met andere woorden, je persoonlijke voorgeschiedenis, de mensen en dingen in je leven zijn van invloed op de ontwikkeling van je brein. Dat resulteert erin dat ieders brein uniek is. Onze levenservaringen bepalen hoe belangrijke systemen in ons brein zijn georganiseerd en functioneren. Dus ieder van ons ziet en begrijpt de wereld op een unieke manier.” Uit Wat is je overkomen?

Psychiater, neurowetenschapper en traumaspecialist Dr. Perry legt je uit hoe jouw en mijn brein zich ontwikkelde. We werden wie we nu zijn, door wat we meemaakten en hoe ons brein dat verwerkte. Oprah interviewt dr. Perry als de doorgewinterde journalist die zij is. Ze stelt de vragen die wij gewone mensen hebben en vat wat dr. Perry vertelt kernachtig en begrijpelijk samen. Oprah cirkelt dr. Perry als verteller en ons als lezers steeds kundig terug naar de kern van het boek. Wat is iemand (niet) overkomen waardoor deze mens nu doet zoals deze persoon doet?

Een helder boek voor wanneer je een dierbare niet begrijpt

Soms kan een ander mens zich ineens onvoorspelbaar of vreemd gedragen. Denk jij ook wel eens bij sommige acties van een dierbare vol ongeloof “Wat mankéért jou?!” Of vraag je jezelf na een vreemde bokkensprong van de ander verbijstert af: “Jeetje, wat is jouw probleem?”

Misschien kun je na het herstel van je eerste schrik eens vragen: “Wat is je (niet) overkomen?” Dr. Perry en Oprah leggen je het relationele en maatschappelijke nut uit van deze onderzoeksvraag. Hiervoor gebruiken ze tal van voorbeelden uit hun eigen leven. Schematische tekeningen van het brein maken de theorie beelden en begrijpelijk.

© Wat is je overkomen? Gesprekken over trauma, veerkracht en herstel.

Wat gebeurt er wanneer een dierbare uit contact treedt

“Dat is een van de meest gehoorde beschrijvingen van gedragsuitbarstingen die samenhangen met evocatieve prikkels: uit het niets, onvoorspelbaar. Het gedrag lijkt geen enkele aanleiding te hebben. … Mensen zijn zich er zelden van bewust dat ze worden geactiveerd door een evocatieve prikkel.”

Wanneer een dierbare plotseling en om onbegrijpelijke redenen uit z’n pannenkoek gaat of totaal onbereikbaar is, dan is dat een belangrijke aanwijzing. Blijkbaar is de ander niet zichzelf. Een ervaring in het hier en nu kan lijken op een stressvolle ervaring van vroeger. Arme ander. Het brein stuurt daarop oud geleerd gedrag aan dat gericht is op overleven. “Dat betekent dat voordat een nieuwe ervaring in overweging kan worden genomen door het hogere, ‘nadenkende’ deel van het brein, het lagere deel het al heeft geïnterpreteerd en erop heeft gereageerd.”

Jij bent ook maar mens

Als het gedrag onvoorspelbaar is, dan vinden relatietherapeuten het logisch dat jij door de verrassing, óók met jouw lagere deel van je hersenen reageert. Aangezien emoties besmettelijk zijn, is het erg begrijpelijk dat jij op zo’n moment óók stress voelt. Het is dus heel menselijk als jezelf even niet goed meer weet hoe om te gaan met zo’n situatie. (Hibbs, 2009; Hutsebaut et al. 2021; Johnson, 2008; Omer, 2011.)

Te weinig zelfvalidatie en zelfafbakening kunnen ervoor zorgen dat je ook vecht, vlucht, vriest, verdwijnt of vriendelijk behaagd. Geen van alle voelt relaxt. Niet voor de ander en niet voor jezelf.

Een gezond zelfbeeld kan je op zo’n moment ook afstand en afscheid laten nemen van een relatie. Hetzelfde gezonde zelfbeeld kan je ook doen beslissen in deze relatie te blijven en voorbij de stress te kijken. Dat voelt al een stuk prettiger. (Hibbs, 2009; Hutsebaut etall. 2021: Johnson, 2008; Nutyts & Sels, 2017; Omer, 2011.)

Twee breinen bij elkaar: wat overkomt ons?

“…hoe miscommunicatie tússen breinen kan optreden – met ander woorden, tussen mensen. Bij communicatie gaat het er tenslotte om dat je een idee, concept of verhaal van jouw …. slimme deel van jouw brein naar het slimme deel van het brein van die ander. … rationele gedachten van ons slimme brein moeten door de emotionele filters van het lagere brein heen. … In dat proces kan de betekenis van de communicatie worden vervormd, uitvergroot, gebagatelliseerd of verloren.”

Communiceren is eigenlijk niet echt meer mogelijk als iemand gestrest is. Een logisch gesprek dringt niet meer tot het slimme deel van het brein door. “Om rationeel en effectief met iemand te kunnen communiceren, moet je ervoor zorgen dat de ander gereguleerd is, ervoor zorgen dat hij een band met je voelt.” Voordat je dat kunt doen, zul je eerst jezelf moeten reguleren (Hibbs, 2009; Hutsebaut etall. 2021: Johnson, 2008; Nutyts & Sels, 2017; Omer, 2011; Perry en Winfrey, 2022).

Onderzoek ‘Wat is je (niet) overkomen?’

“Het mooie is dat ons brein ons hele leven plooibaar blijft. We kúnnen veranderen.” Dit goede nieuws geldt zowel voor de ander met verrassend en onhandig gedrag, als voor jou. Aangezien jij dit artikel leest en jij zelf verantwoordelijkheid kunt nemen, lees je hieronder tips van dr. Perry. 

Wil je in relatie blijven met de ander? Zorg er dan voor dat je:

• een ritme vindt waar jij rustig van wordt.
• het ritme vindt waar de ander rustig van wordt.
• de ander controle geeft om te vertellen over ‘Wat is je (niet) overkomen’.
• accepteert dat het verhaal beetje bij beetje komt. Soms slechts secondes per secondes verdeeld over jaren.
• het script aanpast wanneer de ander zich in een toestand bevindt waarin geluisterd kan worden.

Door je dierbare nieuwe ervaringen te geven tijdens evocatieve prikkels, bouwen jullie samen aan nieuwe associaties. Het brein van de ander leert zo nieuwe en gezondere vaste wegen te volgen. Met tijd komt er een beter alternatief en een nieuwe standaard.

Duurzame relaties opbouwen

Wanneer je wilt onderzoeken “Wat is je (niet) overkomen?”, dan verander je de relatie met de ander. Van oordeel ga je naar empathie. Dat zorgt voor meer gemoedsrust bij jou en de ander. Hierdoor kan jullie relatie herstellen en neemt de kans af dat je dierbare weer vreemde sprongen maakt in contact met jou.

Duurzame relaties zijn nodig in onze relationeel verarmde wereld. Daarom is ‘Wat is je overkomen? een boek voor alle (groot)ouders, partners, hulpverleners en maatschappelijk betrokken mensen. Ook voor jou dus.

Wat is je overkomen? Gesprekken over trauma, veerkracht en herstel.

Dr. Perry & Oprah Winfrey

319 bladzijden

Informatief

Spectrum

2021

Dr. Perry heeft zo’n carrière waarbij ik me afvraag waar deze man de tijd vandaan haalde. Hij begon als arts, specialiseerde zich als kinderpsychiater en neurowetenschapper. In dat vakgebied werd hij traumadeskundige. Hij werkte voor de overheid, aan de universiteit en nam het initiatief tot Neurosequential Network en ChildTrauma Academ. Daarnaast schreef hij verschillende boeken. Met Oprah werkte hij samen bij “Oprah Winfrey Leadership Academy for Girls”. Indrukwekkend.

Wanneer ik Oprah’s naam lees, dan hoor ik “And you get a free product X, and you get a free product X, we all get a free product X!” Of ik zie Oprah met serieuze blik achter een serieuze bril, zangeres Adele interviewen. Dit zijn de eerste associaties die mijn brein maakt. Daarmee doet mijn brein Oprah tekort, blijkt na het lezen van dit boek. In de kern is zij een geweldige interviewster en een hele betrokken, slimme vrouw.