Faalangst; bang om te falen

Faalangst: ‘Dit kan ik toch niet…‘

Wist je dat er drie verschillende vormen van faalangst bestaan? Namelijk cognitieve faalangst, motorische faalangst en sociale faalangst. In dit blog leg ik je uit wat deze vormen betekenen aan de hand van misschien wel herkenbare voorbeelden. En uiteraard geef ik je ook graag wat tips mee.

Want wie overkomt het niet? Je vraagt jezelf af: ‘Gaat mij dit wel lukken?‘ Of dat je twijfelt of je het wel kunt wanneer je iets moet doen wat je nog niet zo vaak hebt gedaan. Ontzettend spannend, misschien ga je het wel uit de weg, of doe je het toch met een bonkend hart in je keel. Ik herken het in ieder geval wel. Jij ook?

Faalangst; 3 vormen

Cognitieve faalangst

Cognitieve faalangst speelt op wanneer je moet gaan presteren op bijvoorbeeld je werk of studie. Je cognitieve vaardigheden worden aangesproken wanneer je een tentamen moet maken, een presentatie moet geven of bij je baas wordt geroepen. ‘Doe ik het wel goed? Kan ik dit wel? Wat als ik me verspreek of geen antwoord weet op de vragen?‘ kunnen allemaal gedachten zijn die door je hoofd schieten. Je voelt angst om te falen. Maar waarom precies? Een goede vraag die je jezelf kunt stellen. Verderop in het blog lees je hier meer over.

Sociale faalangst

Sociale faalangst, het woord zegt het al; komt voor in sociale situaties, in de omgang met anderen. Denk aan interactie met collega’s op het werk, tijdens een feestje of wanneer je een cursus gaat doen waar je niemand kent. Je voelt je wat ongemakkelijk, weet niet zo goed wat je moet zeggen waardoor je je misschien wat terugtrekt en stiller wordt. Zo ken je jezelf helemaal niet, want wanneer je je op je gemak voelt praat je volop.

Waarschijnlijk heb je in je hoofd al allerlei ramp fantasieën bedacht: ‘Ze vinden mij maar raar, met al die andere mensen kunnen ze wel lekker kletsen, ik ben saai en heb niets te melden.’ Wanneer je dit soort gedachten hebt kun je je vast wel voorstellen dat je sociale situaties liever uit de weg gaat en er ook extra tegenop gaat zien.

Sociale faalangst ontstaat vaak wanneer je bang bent om afgewezen te worden of wanneer je denkt een negatieve beoordeling te krijgen. Om dit te voorkomen word je stil of trek je jezelf terug. Hierdoor blijven de gedachten bestaan en kun je niet ervaren dat de gedachten helemaal niet waar zijn. Zo blijf je dus in een cirkeltje ronddwalen.

Motorische faalangst

Misschien weet je dit nog wel van vroeger wanneer je gymles had. Je moest iets voordoen voor de hele klas op die hoge bok. Best wel eng en spannend als iedereen naar je kijkt. Dan moet je het van jezelf wel goed doen, maar tegelijkertijd vind je het doodeng. Dat is motorische faalangst.

En mogelijk dat je dit, nu je volwassen bent, nog wel herkent. Jullie gaan met de vriendengroep schaatsen of karten. Gezellig, dat zeker, maar wat als je het niet goed kunt? Bang bent om te vallen en om uitgelachen te worden, omdat je laatste wordt?

Angst ontstaat door..

Wat ik hierboven beschrijf is best normaal in sommige situaties. Je kunt namelijk heel veel dingen doen mét spanning. Maar wanneer deze angst te groot wordt en jou echt gaat belemmeren in het dagelijks leven, je merkt dat je bepaalde dingen gaat vermijden waardoor de angst groter wordt, dan wordt het tijd om je angst eens onder de loep te nemen.

Waar bepaalde angsten vandaan komen is niet altijd direct te achterhalen. Soms komt angst in de familie voor waardoor je een grotere kans hebt om ook angst te ontwikkelen. Daarnaast speelt de omgeving ook een rol waarin jij bent opgegroeid. Hoe gingen jouw ouders om met spannende situaties? Het kan ook voorkomen dat faalangst is ontstaan doordat je iets naars hebt meegemaakt, zoals een pestverleden (Kennisnet VGCt, 2023).

Wat te doen bij faalangst?

Zoals bij alles is er niet één oplossing of één gouden tip. Het verschilt van persoon tot persoon. Wat in mijn ogen altijd stap één is, is bewustwording. Houd voor jezelf bij wanneer bij jou faalangst opspeelt. Welke gedachten gaan er door je hoofd, wat voel je van binnen in je lijf? En observeer jezelf in die situaties, wat doe je?

Het is juist belangrijk om de spannende situaties niet uit de weg te gaan, dan ontneem je jezelf namelijk belangrijke oefenmomenten. Juist door te oefenen kun jij testen of jouw gedachten kloppen. Vinden ze jou echt raar? Kun je echt niet schaatsen of denk je dat alleen maar? Ik kan je uit eigen ervaring vertellen dat het vaak allemaal wel meevalt achteraf en zélfs vaak heel leuk is. Schrijf deze leuke momenten dan ook op en lees ze terug wanneer je weer merkt dat faalangst om de hoek komt kijken. Misschien lukt het wel om er met jezelf even om te lachen.

Wanneer jij het belangrijk vindt om leuke dingen te doen met vrienden of die presentatie te geven aan collega’s, doe het mét spanning. Jouw waarden zijn niet voor niets belangrijk. Leer dat jij het aankunt om spannende dingen te doen met een bonkend hart en kleffe zweethandjes (Harris, 2020). Maak er een grappig moment van voor jezelf en zeg de gedachten eens hardop met een gek stemmetje. Humor kalmeert ons brein. En onthoud: we zijn maar mens, we kunnen en weten niet alles.

Liefs, Mirjam

Bronnen:
Harris, R. (2020). ACT in de praktijk. Een heldere en toegankelijke introductie op Acceptatie en commitmenttherapie. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers Bv
Website: www.kennisnet.vgct.nl/socialeangststoornis/