De nuance vinden op de schaal emotie en verstand
Stel je voor, je leidt niets vermoedend je eigen leven, pompompidom. Plots raak je in de ban van een vraagstuk. Terwijl je dat vraagstuk op wilt lossen, geeft je gevoel je iets anders in dan je verstand. Je hoofd en hart spreken elkaar tegen, je twijfelt tussen emotie en ratio, ratio en emotie. Wat doe je dan? Luister je naar je gevoel of je verstand?
De tegenpolen gevoel en verstand kunnen je bijkans tot wánhoop leiden. Of ontdek jij wellicht een derde optie? Het juiste midden tussen emotie en ratio … hoe vindt je dat?
Leer samen met Carmen. Zij twijfelt of ze uit een vriendengroep moet stappen of niet. Want hoewel ze al meer dan tien jaar met elkaar optrekken, trekt ze sommige van de meiden écht niet meer! Maar om bruusk een hele groep te verlaten en andere vriendinnen dan minder te zien, dat vind ze ook zowat. Anderzijds is ze bang dat ze ontplóft als ze nog één etentje met z’n allen doen.
Adem uit, Carmen. Adem in en uit.
Hoeveel keuzes heb je?
De eerste vraag in je onderzoek: is de keuze tussen emoties als raadgever en rationaliteit als raadgever eigenlijk wel de enige keuze? Daar kun je aan twijfelen. Sterker nog, filosofen moedigen je aan om hieraan te twijfelen (De Mey, 2014, Picard, 2013). Misschien is er een wereld van nuances te ontdekken tussen de schijnbare tegenpolen. Wellicht zijn ze uitersten van hetzelfde. Beiden raadgever, beiden observatoren, beiden zelfzorg, beiden menselijk.
Wanneer Carmen haar probleem eens goed voor zichzelf analyseert, dan ziet ze dat haar emoties haar opdragen om weg te rennen, zo snel als ze kan. Haar verstand sust haar en adviseert haar aan om geen kinderen met badwater weg te gooien. Ze merkt op dat er meer is tussen wegrennen en blijven.
Kijk eens schuin vooruit, naar de linkse hoek, als je binnen zit. Of in een hoek van 40 graden, zo ongeveer tien uur, als buiten zit. Plaats daar in je gedachten ‘emotie’. Zeg in je gedachten gerust; “Hallo emotie”. Draai dan nu je hoofd klokslag naar de rechter hoek, de hoek van 140 graden, of twee uur. Plaats daar in gedachten ‘ratio’, en groet in gedachten; “Hallo ratio”. Beweeg je hoofd naar links en tel tot tien. Beweeg je hoofd naar rechts en tel weer tot tien. Er zitten tien stappen, tien schalen tussen emotie en ratio.
Het filosofische juiste midden tussen emotie en ratio
De filosoof en levenskunstenaar Aristoteles dacht na over het teveel en te weinig. Te links en te rechts. Te één of te ander. Het mooiste is om precies de gulden middenweg te vinden. Dit is lastig, want op de tienpuntsschaal is er meer kans om níet in het midden te raken. Er is slechts één kans om wél het midden te vinden (Kleinlugtenbelt, 2011 en 2012). Neemt niet weg dat het de moeite waard is het midden te vinden. Zonder elkaar verdwalen emotie en ratio zeker; ze hebben elkaar nodig voor balans (Weisfelt, 2010). Zouden ze kunnen samenwerken?
In dit filmpje hieronder, zie je zo’n onderzoek tussen het verstand van de beschaafde mens en de instinctieve uitingen van het dierlijke.
Onderzoeken van schijnbare uitersten
De volgende keer dat je heen en weer wordt geslingerd tussen emotie en ratio, zet ze dan weer in hun uiterste hoek en geef ze een spreekstoel. Beiden krijgen 5 minuten de tijd om hun zegje te doen. Jij hoeft op dit punt enkel, met je ogen dicht te luisteren met milde aandacht. Nadat je ze beiden aandacht gaf, kun je ze bevragen.
- Wat zit er achter de boodschap van deze tegenpolen?
- Welke overeenkomsten hebben deze uitersten?
- Uit welke subdelen bestaat emotie enerzijds en ratio anderzijds?
- Stel ze zouden beiden één grote stap, dichter naar het midden doen, wat blijft dan overeind van hun oorspronkelijke standpunt?
- Op welke gebieden zijn ze bereid water bij de wijn te doen?
- In welk standpunt van de andere kant kunnen zij zich ook vinden?
- Hoe is hun relatie te verbeteren op dit punt?
Bovenstaande vragen zijn bedoeld als voorbeeld. Zo ook onderstaand filmpje. In dit filmpje wordt uitgelegd hoe je jouw emoties kunt onderzoeken, bevragen als het ware. Het échte onderzoek in jouw eigen context, met jouw eigen emotie en ratio, dat kun je zelf, na deze inspirerende aanreikingen.
Bovenstaande roept vast wat bij je op. Misschien duizelen de antwoorden je, of ben je verbijstert dat er niets in je opkomt. Neem de tijd om te analyseren.
- Wat deed het verbinden van je gevoelens en gedachten op een tienpuntsschaal met je?
- Hoe bekeek je het samenwerken van je instincten en verstand?
- Welke antwoorden vond je interessant tijdens de discussie?
- Wat denk je dat jouw emoties en overtuigingen jou vertellen?
Schrijf je zoektocht, en minstens je eindconclusie, eens op.
Carmen merkt dankzij de filmpjes en de vragen op dat haar emoties én haar overtuigingen over zelfzorg gaan. Ze wil zich verbinden met mensen die haar dierbaar zijn. Ook wil ze uitdagingen aangaan en groeien. Ze wil zich vooral begrenzen. Autonoom leven in verbinding.
Daarom besluit Carmen voor nu om per vriendengroep uitje te zien of ze aansluit. Ze wil meer investeren in de relaties tussen haar en één vriendin uit de groep. Daarbij stopt ze met meelachen om de ‘leuke grapjes’ over haar levensstijl. Ze gaat zichzelf niet langer belachelijk maken om daar ’s nachts van wakker te liggen.
Samensmelten van gevoel en gedachten
Een beroemde richtlijn tijdens mindfulness (Koster & Van den Brink 2015), filosoferen en psychosynthese (Van Cuilenburg, 2013) is: je bent je gevoelens en gedachten niet, je ervaart ze wel. Wie je wél bent is degene die onderzoekt wat er tússen emotie en ratio leeft. Om op basis van dát onderzoek, regie te nemen.
Verdiepende literatuur
Bij het schrijven van dit artikel, maakte OverPsychologie gebruik van onderstaande literatuur. Wanneer je op één van de onderstaande links klikt, dan kun je het boek kopen bij Bol. Je sponsort via deze link ook meteen onze gratis en advertentieloze website.
- Brok, M.P.W. (2024). Lief, ik heb je (n)iets meer te melden. Hoe we relatieproblemen oplossen. Den Haag/Leuven: Acco Uitgeverij.
- Cuilenburg, P. van (2013). Empathie loont.De kracht van liefde en wil. Haarlem: De Toorts.
- Kleinlugtenbelt, D. (2011). Levenskunst. Bevriend raken met jezelf en de ander. Eindhoven: Uitgeverij Damon.
- Kleinlugtenbelt, D. (2012). Mensbeelden en levenskunst. Eindhoven: Uitgeverij Damon.
- Koster, F. & Brink, E. van den, (2015). Compassie in je leven. Mindfulness verdiepen met heartfulness. Amsterdam: Boom Hulpboek.
- Mey, T. de, (2014). Het voordeel van de twijfel. Rotterdam: Lemniscaat b.v.
- Picard, M. (2013). Filosofie. Van Plato’s hemel tot Zeno’s paradox. Kerkdriel: Librero.
- Weisfelt, P. (2010). Hoe heb ik je lief. Over liefde: intimiteit en seksualiteit. Amsterdam: Boom/Nelissen
In dit artikel zie je verschillende eerdere blogs verfilmd. OverPsychologie schrijft vaker over zelfonderzoek, keuzes, emoties, persoonlijke ontwikkeling. Iedere vrijdag van september tot en met mei publiceren we een blog of podcast. Mis geen enkele publicatie meer en schrijf je in voor onze nieuwsbrief.
